Lo âu là một trạng thái căng thẳng cảm xúc, là sự đáp ứng không phù hợp với các kích thích của cơ thể và môi trường (cả về cường độ và thời gian), không có yếu tố gây lo hoặc yếu tố gây lo đã mất đi mà vẫn còn lo lắng, căng thẳng. Lo âu là bệnh phổ biến và tăng cao ở xã hội phát triển.

Triệu chứng đặc trưng

+  Lo âu và hoảng sợ không có chủ đề rõ ràng, vô lý.

+  Lo âu kéo dài nhiều ngày, nhiều tuần, nhiều tháng.

+  Mất ngủ, ăn kém.

+  Rối loạn thần kinh thực vật.

- Một số bệnh nhân lo âu có thể hồi phục hoàn toàn, và với những người khác thì cần phải điều trị làm giảm nhiều triệu chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống. Nếu bệnh không được chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ gây ảnh hưởng tới học tập, giảm khả năng làm viêc, giảm chất lượng cuộc sống, cũng như tăng tỉ lệ mắc các bệnh cơ thể khác.

Triệu chứng và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống

Lo âu thường có các triệu chứng cơ thể, đặc biệt là rối loạn thần kinh thực vật nổi trội nên người bệnh thường đến các chuyên khoa nội trước khi đến với chuyên khoa tâm thần.  Một số triệu chứng của lo âu được mô tả như sau:

Các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật: hồi hộp, tim đập nhanh, đánh trống ngực, vã mồ hôi, run tay chân, khô miệng, cảm giác khó thở, cảm giác nghẹn, hụt hơi, đau hoặc khó chịu ở ngực, buồn nôn hoặc khó chịu ở bụng, nóng rát thượng vị, buồn nôn, nôn khan, đi ngoài phân lỏng hoặc táo bón, vã mồ hôi, nổi da gà, lúc lạnh lúc nóng.

Các triệu chứng căng thẳng tâm thần: lo âu, bồn chồn bất an không thể thư giãn, nóng ruột, căng thẳng, khó tập trung suy nghĩ, căng đầu, chóng mặt, choáng váng, cảm giác không vững, dễ giật mình, cáu gắt, sợ mất kiềm chế, sợ chết, mất ngủ, ăn uống kém.

Các triệu chứng căng thẳng toàn thân: tê tay chân, cơn đỏ mặt hoặc ớn lạnh, tê cóng, cảm giác kim châm, căng cơ, đau đớn.

Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: gây suy giảm chức năng, giảm chức năng học tập, ảnh hưởng công việc, tăng tỉ lệ mắc bệnh khác, tăng tỉ lệ tử vong.

Nguyên nhân

-  Stress (sang chấn tâm lý): có thể là các sang chấn tâm lý mạnh, xảy ra đột ngột cấp tính như thảm họa, tổn thất kinh tế nặng nề, đánh nhau, tai nạn nặng nề, chứng kiến cái chết khốc liệt, mất người thân, ly hôn... Cũng có thể là các sang chấn nhẹ lặp đi lặp lại nhiều lần gây xung đột nội tâm như mâu thuẫn tại nơi làm việc, mâu thuẫn vợ chồng, nợ nần kinh tế, mắc các bệnh mạn tính…

-  Nhân cách: thường xảy ra ở những người hay lo lắng, suy nghĩ, dễ xúc động, khó làm chủ bản thân, tính cách cầu toàn, cẩn thận, kỹ tính,…

-  Các yếu tố khác: mắc một số bệnh cơ thể như tăng huyết áp, đái tháo đường, suy gan, suy thận, lupus ban đỏ.  Sử dụng một số chất kích thích như rượu, các loại ma túy…

Điều trị

Điều trị có thể giúp kiểm soát các cơn hoảng sợ, hay cơn lo âu, và kiểm soát các triêu chứng của lo âu cho phép người bệnh có cuộc sống trọn vẹn và có ích. Để có kết quả tốt nhất, cần phải phối hợp giữa điều trị bằng thuốc và các phương pháp khác.

Cách kiểm soát không dùng thuốc

Điều chỉnh lối sống: nghỉ ngơi hợp lý, cân bằng hài hòa giữa lao động và nghỉ ngơi, thư giản để tăng cường sức đề kháng với stress, ăn uống, dinh dưỡng, tập thể dục hay giữ cơ thể khỏe mạnh, không để tăng cân hay xuống cân quá nhanh, quản lý tốt thời gian…

Liệu pháp thư giãn có tác dụng làm giảm nhịp tim, nhịp thở để đối kháng lại phản ứng stress. Các bài tập thư giãn được chía thành 2 nhóm là thư giãn động và thư giãn tĩnh. Thư giãn tĩnh là tập trung vào việc ngồi hoặc nằm yên tĩnh tập trung vào viêc kiểm soát việc thở. Thư giãn động tập trung vào việc dịch chuyển và làm căng cơ.

Liệu pháp nhận thức hành vi chú trọng đến đánh giá chủ quan của người bệnh về tình huống gây stress làm cho quá trình thích nghi, đương đầu với stress tốt hơn. Người bệnh cố gắng nhận diện những kiểu suy nghĩ tiêu cực của mình, tự đấu tranh với những niềm tin tiêu cực,  sau đó biến đổi hành vi nhận thức: thay đổi thành những lời nhận xét tích cực về bản thân.

Dùng thuốc

Những người mắc các rối loạn lo âu nên đến khám, tư vấn sớm tại các cơ sở chuyên khoa tâm thần, các chuyên gia tâm lý.

Sử dụng các nhóm thuốc giải lo âu, chống trầm cảm, an thần kinh liều thấp, bổ sung các loại thuốc như vitamin nhóm B, C, Magne, Canxi.

Chú ý không lạm dụng thuốc giải lo âu (seduxen) để tránh tình trạng nghiện thuốc.

Trực tiếp tư vấn và điều trị nghiện rượu, nghiện heroin, trầm cảm, lo âu, rối loạn tâm thần nội sinh hoặc do sử dụng rượu, cần sa, cỏ Mỹ, ma túy đá (nghiện đá, ngáo đá), thuốc lắc, ketamin. Tiến sĩ, Bác sĩ Trần thị Hồng Thu, hiện đang công tác tại https://www.maihuong.gov.vn/vi/doi-ngu-chuyen-mon.htm - Điện thoại, Zalo, Facebook 0988 079 038